Hybride verwarmen: warmtepomp combineren met stookolie
Aan alle mooie liedjes komt een einde. Misschien heeft je stookolieketel zijn beste jaren gehad en wil je hem vervangen. Maar er zijn meer opties dan louter een nieuwe mazoutketel kopen. De kans is bijvoorbeeld groot dat je met hernieuwbare energiebronnen wilt werken en overweegt een warmtepomp te installeren. Weet dat zo’n toestel perfect te combineren valt met een hoogrendementstookolieketel. Zo profiteer je van de voordelen van beide systemen zonder dat je heel het concept van je verwarmingsinstallatie overboord moet gooien. Een warmtepomp kan zijn energie halen uit de omgevingslucht, uit water of uit de warmte van de bodem. We zetten de voordelen van een warmtepomp op een rij, overlopen de verschillende soorten, doen de werking uit de doeken en vertellen aan welke prijs je je mag verwachten.
De voordelen van een warmtepomp
Een warmtepomp onttrekt warmte aan de natuur met een elektrische pomp, verhoogt de temperatuur en geeft die warmte vervolgens af in de woning. Dat heeft zo zijn voordelen.
1.Extra rendement
Het rendement van een warmtepomp, ook wel COP genaamd (de afkorting van ‘coefficient of performance’ of ‘prestatiecoëfficiënt’) ligt hoog. Een warmtepomp met een COP van 4 produceert bijvoorbeeld op een uur tijd 4 kWh energie met een elektrisch verbruik van 1 kWh. Concreet betekent dit dat je 3 kWh energie (de geproduceerde 4 kWh min de 1 kWh die daarvoor nodig was) rechtstreeks uit de natuur haalt. Die natuurbronnen (lucht, water of de bodem) noemen we de primaire energiebron van de warmtepomp. Naast de COP moet je de SPF of ‘Seasonal Performance Factor’ goed bekijken. De efficiëntie van een warmtepomp verschilt namelijk van seizoen tot seizoen, en op de mindere momenten speelt stookolie een heel nuttige en kostenbesparende rol.
2.Hernieuwbare energie
Een warmtepomp dekt je energiebehoeften voor een groot deel met warmte uit de natuur. Je zult hierdoor minder stookolie verbruiken, maar wel iets meer elektriciteit. Alleen als je hiervoor ‘groene’ elektriciteit aanwendt, bijvoorbeeld opgewekt door fotovoltaïsche zonnepanelen of PV-panelen, is er sprake van volledig hernieuwbare energie.
3.Comfortabel
Afhankelijk van het type warmtepomp kun je ze inzetten voor enkel de verwarming van je woning of ook voor de productie van je sanitair warm water. Warmtepompen behoren door hun werking tot de verwarmingssystemen die efficiënter werken op lagere temperatuur (lees: op een temperatuur onder de 60°C). Het is daarom zaak het temperatuurverschil tussen de warmtebron (bijvoorbeeld de buitenlucht) en het verwarmingssysteem (het water in je vloerverwarming of radiatoren) zo klein mogelijk te houden. Je bestaande verwarmingssysteem speelt dus een belangrijke rol, maar daar gaan we hieronder dieper op in. Bovendien moet je woning goed geïsoleerd zijn voor een optimaal resultaat.
4.Lange levensduur
Warmtepompen gaan ongeveer even lang mee als een verwarmingsketel; zo’n twintig tot vijfentwintig jaar dus. De voorwaarde is wel dat je de warmtepomp regelmatig laat onderhouden, net zoals je stookolieketel.
5.Fiscaal ondersteund
Een warmtepomp geeft je recht op verschillende premies en/of fiscale voordelen.
Stookolie: zwakke schakels van de warmtepomp opvangen
Je merkt het: een warmtepomp heeft heel wat voordelen. Maar er zijn ook beperkingen: wanneer de buitentemperatuur onder de 5°C zakt en je radiatoren meer dan 60°C vragen, daalt zijn rendement en verwarmingsvermogen en stijgt het elektriciteitsverbruik gevoelig. Gelukkig kun je deze beperkingen perfect opvangen door een warmtepomp en een verwarmingssysteem op stookolie te combineren tot een hybride installatie.
Welke soorten warmtepompen bestaan er?
Lage vertrektemperatuur
Warmtepompen werken optimaal bij een vertrektemperatuur lager dan 50°C. Idealiter combineer je ze dus met vloerverwarming in een doorgedreven geïsoleerde woning. Als je bestaande woning radiatoren heeft, is een warmtepomp alleen niet aangewezen. Om echt energiezuinig te zijn, laat je je stookolieketel je door de ergste winterdagen helpen en beperk je het gebruik van je warmtepomp tot het tussenseizoen. Radiatoren hebben in koude periodes namelijk temperaturen nodig van 60°C of meer om je woning te verwarmen en dan gaat de efficiëntie van het systeem verloren. In die omstandigheden zakken de COP en het vermogen van je warmtepomp. Bij lucht/water-warmtepompen en met buitentemperaturen onder de 5°C is dit verval het sterkst. Zonder de steun van een stookolieverwarmingssysteem vangen de meeste warmtepompen die warmtevraag op door rechtstreeks elektrisch bij te verwarmen, met dure rekeningen tot gevolg.
Traagheid bij grotere vraag aan sanitair warm water
De lagere vertrektemperatuur van een warmtepompsysteem zorgt er bovendien voor dat je boiler voor sanitair warm water trager opwarmt. Met een typische vereiste productietemperatuur van minimaal 60°C, wordt het moeilijk om sanitair warm water van boven de 45°C te produceren. Ook hier is dus een bijverwarming nodig, en komt je stookolie-installatie prima van pas.
Werking warmtepomp
We hebben al kort uitgelegd hoe een warmtepomp werkt: ze haalt de warmte uit de directe omgeving. Een vloeistof brengt die warmte van bij de bron naar de pomp die de temperatuur zal opdrijven en de energie via een warmtewisselaar zal overdragen aan je verwarmingscircuit (bestaande uit radiatoren en/of vloerverwarming).
De onderdelen van een warmtepomp
Voor zijn werking heeft een warmtepomp vier cruciale onderdelen nodig:
- Verdamper: dit onderdeel haalt de warmte uit de vloeistof door verdamping.
- Compressor: door de damp samen te drukken, doet de compressor de temperatuur stijgen.
- Condensor: de condensor koelt de damp af en condenseert ze met behulp van een koelvloeistof. Dit element geeft zijn warmte vervolgens af aan het verwarmingssysteem.
- Ontspanner: tot slot stuurt dit onderdeel de gecondenseerde vloeistof terug naar het pompsysteem, zodat de hele cyclus weer van voor af aan kan beginnen.
Twee systemen: parallel en alternatief
Over het algemeen kan een hybride verwarmingssysteem bestaande uit een warmtepomp en een stookolieketel op twee manieren werken: bivalent parallel en bivalent alternatief.
- De bivalente parallelle werking
In het geval van een bivalente parallelle werking blijft de warmtepomp doorwerken als de stookolieketel in werking treedt. De warmtepomp blijft in de winter haar deel van het werk doen en de ketel springt enkel bij om de hogere temperaturen te bereiken of als de buitentemperatuur te koud wordt (bij een lucht/water-warmtepomp). Het systeem heeft zijn naam te danken aan het feit dat twee energiebronnen (bivalent) samen werken (parallel).
- De bivalente alternatieve werking
Bij dit werkingsprincipe schakelt de warmtepomp helemaal uit zodra de stookolieketel in actie schiet. Dit wordt de bivalente (twee energiebronnen) alternatieve (de één of de ander) werking genoemd.
Buiten dit technische verschil in werkwijze is er nog een verschil in het aandeel hernieuwbare energie. Zo zal bij een parallelle werking het aandeel via de warmtepomp kunnen oplopen tot boven de 90%, terwijl je bij de alternatieve werking zelden hoger dan 60% zal uitkomen. Veel hangt natuurlijk af van de verhouding van de vermogens van je warmtepomp en je ketel.
Warmtepomp en renovatie of nieuwbouw
Welke soorten warmtepompen bestaan er?
Je hebt de keuze uit verschillende soorten warmtepompen:
|
|
Beschrijving |
Haalt warmte uit |
Geeft warmte af aan |
||
|
Aerothermisch |
Lucht-water |
Buitenlucht |
Water voor verwarming of sanitair |
||
|
|
Lucht-lucht |
Buitenlucht |
Binnenlucht |
||
|
Aquathermisch |
Water-water |
Grond- of oppervlaktewater |
Water voor verwarming of sanitair |
||
|
Geothermisch |
Bodem-water |
Bodem |
Water voor verwarming of sanitair |
1.Lucht/water-warmtepomp
Een aerothermische warmtepomp gaat gepaard met een relatief lage investering en kan geïnstalleerd worden zonder ingrijpende werken. Dit type warmtepomp is wel het meest gevoelig voor oplopende elektriciteitsrekeningen. Door de gevoelige rendementsdaling zodra het buiten kouder wordt dan 5°C, is de combinatie met een stookolieketel zeker geen overbodige luxe.
2.Water-water
De aquathermische warmtepomp komt in ons land weinig voor bij particulieren. Ze vraagt om een behoorlijk grote investering en is slechts beperkt toepasbaar, want je mag uiteraard niet zomaar grondwaterlagen aanboren.
3.Bodem-water
De geothermische warmtepomp tot slot haalt warmte uit de grond via een buizennetwerk. Er bestaan twee verschillende soorten van: warmtepompen met een verticaal en met een horizontaal netwerk.
- Verticale grondwaterwarmtewisselaar:
Een verticale warmtecollector is interessant omdat je er geen grote grondoppervlakte voor nodig hebt, maar het systeem is ook duurder door de boringen die erbij komen kijken. De buizen in de grond bevatten sondes die warmte tot wel honderd meter diep uit de grond halen. - Horizontale grondwaterwarmtewisselaar:
Een warmtepomp met een horizontaal netwerk is goedkoper en ideaal als je tuin nog niet aangelegd. Wel heb je er een voldoende groot grondoppervlak voor nodig. Er komt een netwerk van buizen bij kijken op minstens een meter onder de bodem.
Warmtepomp: prijs en investeringskosten
Naast de plaatsings- en aanpassingskosten moet je voor een lucht/water-warmtepomp tussen de 4.500 en de 7.000 euro neertellen. Bij waterwarmtepompen moet de captatie van de primaire bron nog aangelegd worden. Zo moet er bij verticale grond-watersystemen een pompput en retourput worden voorzien (het opgepompte water moet uiteindelijk terug in de grond terechtkomen) en bij horizontale grondsystemen komt een horizontaal captatienet kijken. Door die bijkomende werken vallen watersystemen in aanschaf duurder uit dan een luchtwarmtepomp. Daarentegen bieden zij het voordeel dat hun COP boven de 4 ligt en hun verbruik daardoor lager ligt dan bij luchtsystemen.
Hoeveel grondboringen er nodig zijn voor je bodem/water-warmtepomp hangt af van het captatienetwerk (horizontaal of verticaal) en het vermogen van je pomp. Je mag rekenen op zo’n 800 tot 1.000 euro kosten per kW. In totaal voorzie je het best 25.000 à 30.000 euro – en dat bedrag heb je ook nodig voor een water/water-warmtepomp.
De terugverdienperiode van een warmtepomp op zich ligt momenteel ergens tussen de zeven en de vijftien jaar, en is natuurlijk afhankelijk van je oorspronkelijke investering en de subsidies waarvan je eventueel genoot.
Warmtepomp en renovatie of nieuwbouw
Een warmtepomp installeren kan zowel in een nieuwbouwproject als in een bestaande woning. Maar hoe valt die nieuwe, hernieuwbare techniek te combineren met je (oude) stookolieketel?
Zowel bij renovatie …
Een warmtepomp in een bestaande woning inbouwen kan perfect. Je kunt een warmtepomp dan het best integreren in je bestaande verwarmingsinstallatie. Je stookolieketel kan makkelijk hogere temperaturen (boven de 60°C) voor je verwarmingssysteem of sanitair warm water aanmaken. Daardoor kun je je radiatoren blijven gebruiken én krijg je je sanitair warm water snel op hoge temperatuur. Bij een lucht/water-warmtepompsysteem vermijd je zo hoogoplopende elektriciteitsfacturen. Zolang je verwarmingsinstallatie geen vertrektemperaturen nodig heeft van 60°C of hoger, kun je dan weer een beroep doen op de warmtepomp.
… als bij nieuwbouw
Ook voor wie nieuwbouwplannen heeft, is een warmtepomp een mogelijke aanvulling op een hoogrendementsketel op stookolie. Spreek er je architect over aan, zodat hij er rekening mee kan houden in zijn bouwplannen en ook je afgiftesysteem perfect kan afstemmen op je keuze.
Tips bij de aankoop en installatie
1.Vergeet de bouwvergunning niet
Meestal moet je de installatie van een geothermische warmtepomp aangeven bij jouw gemeente. Je hebt dan een bouw- of milieuvergunning nodig. Informeer je dus bij je gemeente voor je een warmtepomp koopt.
2.Laat je elektriciteitsinstallatie aanpassen
Warmtepompen kunnen niet werken op een gewone ‘huishoudelijke’ installatie, maar op drijfkracht. Laat dus je elektriciteitsinstallatie aanpassen aan het vermogen dat je warmtepomp nodig heeft. Hou rekening met een dergelijke aanpassing of installatie en de hieraan verbonden kosten.
3.Stel het optimale verwarmingssysteem samen
Voor een efficiënt warmtepompsysteem moet je rekening houden met vier onderdelen:
- Warmtepomp: de grootte van het toestel is afhankelijk van het type en de warmtebehoefte van je woning.
- Opslagvat: om je rendement op te drijven, installeer je bij voorkeur een groot (warmwater)opslagvat. Het vermogen van de warmtepomp is namelijk niet altijd gelijk aan je warmtebehoefte. Dankzij het opslagvat kun je het teveel aan warmte bewaren voor later gebruik.
- Hoogrendementsketel op stookolie: de ketel vult, zoals uitgelegd, de warmtebehoefte aan op momenten dat de warmtepomp tekortschiet.
- Regelsysteem: het systeem regelt de werking van je warmtepomp en je stookolieketel. Het garandeert zo een efficiënt gebruik.
4.Laat je helpen
Voor de installatie zelf doe je het best een beroep op de expertise van een MazoutExpert met specialisatie ‘ketel-brander’ om de plaatsing volledig conform de wetgeving in jouw gewest te laten verlopen. Zo’n MazoutExpert staat je bovendien na de installatie bij met advies en een kwalitatieve service. Om een expert in je buurt te vinden, kun je onze handige adressengids gebruiken.